De Verenigde Staten hebben aangekondigd dat ze geen visa meer zullen verstrekken aan medewerkers van het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag die betrokken zijn bij onderzoeken naar Amerikaanse oorlogsmisdaden. Deze maatregel, zo verklaarde minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo tijdens een korte persconferentie, is bedoeld om de vervolging van zowel Amerikaanse burgers als bondgenoten, zoals Israël, te ontmoedigen.
Dit besluit betekent een verdere terugtrekking van de VS uit internationale samenwerking. Eerder, in 2002, trok president George W. Bush de ondertekening van de toetreding tot het ICC door zijn voorganger Bill Clinton in, waarna president Barack Obama een gedeeltelijke toenadering zocht door als waarnemer deel te nemen. Echter, de huidige regering-Trump beschouwt het ICC als een bedreiging voor de Amerikaanse soevereiniteit. Pompeo benadrukte: “Wij zullen Amerikaanse en geallieerde militairen en burgers beschermen tegen ongerechtvaardigde vervolgingen die zij mogelijk ondergaan voor daden die zijn verricht om onze natie te verdedigen.”
De maatregel, die onmiddellijk van kracht is, houdt in dat onderzoekers van het Strafhof die Amerikanen willen vervolgen geen toegang meer krijgen tot de VS. Pompeo weigerde in te gaan op het aantal medewerkers dat tot nu toe een visum is geweigerd.
Onderzoek naar Martelingen in Afghanistan
De directe aanleiding voor deze maatregel is het voornemen van het ICC om een onderzoek in te stellen naar de situatie in Afghanistan. In 2017 diende de aanklager van het ICC een verzoek in om mogelijke oorlogsmisdaden door leden van het Amerikaanse leger en de CIA te onderzoeken. De beschuldigingen omvatten ernstige misdrijven zoals marteling, wrede behandeling, vernedering, verkrachting en seksueel geweld tegen gevangenen tijdens de War on Terror, vooral in de jaren 2003-2004.
Deze periode valt samen met enkele van de donkerste momenten in de War on Terror, waarin terreurverdachten werden vastgehouden in zogenaamde “Black Sites” – geheime gevangenissen waar zij onder zware omstandigheden werden verhoord zonder bescherming van de Geneefse Conventie.
Pompeo verklaarde dat een dergelijk onderzoek zou kunnen leiden tot wat hij beschrijft als “illegale vervolging en berechting van Amerikaans militair personeel.” De Verenigde Staten erkennen het ICC niet en vinden dat het onderzoek de Amerikaanse vrees voor politiek gemotiveerde vervolging bevestigt. In september vorig jaar waarschuwde president Trump al dat deze onderzoeken niet zonder gevolgen zouden blijven.
Dreiging van Verdere Sancties
Pompeo kondigde aan dat de visumrestricties mogelijk slechts het begin zijn. “We bereiden ons voor op aanvullende stappen, inclusief economische sancties, als het ICC zijn koers niet wijzigt,” aldus Pompeo.
Het besluit is ingegeven door een combinatie van Amerikaans exceptionalisme – het geloof dat de VS een moreel leidend voorbeeld is – en nationalistisch isolationisme. Volgens Pompeo vormen Amerika’s toewijding aan recht en gerechtigheid de basis voor het succes van de natie, iets waar de rest van de wereld naar zou opkijken. Hij benadrukte dat Amerikaanse militairen die de wet overtreden in eigen land worden berecht. De VS steunen internationale juridische mechanismen alleen als deze in het belang van het land werken, zoals bij de afhandeling van de Rwandese en Joegoslavische wreedheden. Maar volgens Pompeo valt het ICC het Amerikaanse rechtssysteem aan.
Het ICC, dat 123 landen als leden telt, reageerde door te verklaren dat het “zich niet laat afschrikken en zijn onafhankelijke werk zal blijven doen.” Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch noemde het besluit een “controversiële maatregel die onderzoekers wil straffen.” Zij waarschuwden dat dit een duidelijke boodschap stuurt naar degenen die verantwoordelijk zijn voor marteling en moord: hun misdaden blijven mogelijk ongestraft.