Waarom vrouwen niet zomaar ‘hun plicht’ gaan doen – In Texas kwamen onlangs zo’n 200 mensen bijeen voor de Natal Conference, een bijeenkomst van de zogenoemde pronatalistische beweging. De missie: de wereld overtuigen van de noodzaak om meer kinderen te krijgen, om de dalende geboortecijfers tegen te gaan. Wat opviel? De overgrote meerderheid van de aanwezigen waren mannen in pakken. Vrouwen waren schaars — en dat bleek alleszeggend.
Onder leiding van dating-app-oprichters, conservatieve economen en technologen uit Silicon Valley werd besproken hoe vrouwen “hun plicht” weer moesten gaan vervullen: moeder worden, veel kinderen krijgen, en zo bijdragen aan het redden van de samenleving.
“Zonder vrouwen is er geen toekomst,” zei een van de weinige vrouwelijke sprekers. Maar in een ruimte waar mannen elkaar adviseerden hoe vrouwen ‘beter’ overtuigd konden worden om meer kinderen te baren, klonk die uitspraak wranger dan bedoeld.
De zorgen over bevolkingskrimp
De zorgen over dalende geboortecijfers zijn niet nieuw. In de Verenigde Staten is het vruchtbaarheidscijfer gezakt naar 1,6 kinderen per vrouw, ver onder het vervangingsniveau van 2,1 dat nodig is om de bevolking op peil te houden. Ook in Nederland zien we deze trend:
In 2023 lag het gemiddelde kindertal in Nederland op 1,49 kinderen per vrouw – het laagste niveau ooit gemeten (bron: CBS).
Overheden, bedrijven en opinieleiders slaan alarm. Tech-miljardair Elon Musk noemt bevolkingskrimp zelfs “de grootste bedreiging voor de beschaving”. Regeringen proberen met babybonussen, gratis kinderopvang of belastingvoordelen geboortes te stimuleren. Maar ondanks al deze maatregelen blijft de daling voortgaan.
Wat opvalt: steeds vaker wordt de verantwoordelijkheid — en de schuld — bij vrouwen gelegd.
Moederschap als ‘plicht’
Tijdens de Natal Conference klonk het voortdurend: moederschap heeft een rebranding nodig. Volgens de sprekers moet het krijgen van kinderen weer worden neergezet als een nobele, maatschappelijke taak. Sommige vrouwen op de conferentie deelden deze wens: zij voelden zich gestigmatiseerd omdat ze kozen voor grote gezinnen.
Maar tegelijk klonk er ongemak. De beweging blijkt zwaar beïnvloed door uiterst rechtse stemmen — figuren die het ‘bevolkingsprobleem’ vooral zien als een ‘culturele oorlog’, waarin witte, westerse bevolkingsgroepen zich bedreigd voelen door migratie en demografische veranderingen.
Veel vrouwen voelden intuïtief de spanning: de oproep tot ‘meer kinderen’ was zelden gebaseerd op respect voor hun autonomie, maar eerder op angst en controle.
“Een regering die geboortecijfers als sociaal doel gaat behandelen, vormt een bedreiging,” waarschuwde econoom en moeder van acht Catherine Pakaluk.
Het idee dat vrouwen simpelweg hun “plicht” zouden moeten vervullen, sluit bovendien aan bij een veel ouder patroon: het patriarchale denken waarin vrouwen en hun lichamen worden gezien als eigendom van de gemeenschap of de staat, niet als zelfstandige wezens met hun eigen doelen en verlangens.
En Nederland dan?
Ook in Nederland bestaan er inmiddels zorgen over bevolkingskrimp, zeker in bepaalde regio’s zoals Zeeland, Limburg en Groningen, waar vergrijzing en leegloop samenkomen. Politieke partijen als de VVD en het CDA opperden recent dat het “makkelijker moet worden om kinderen te krijgen”, bijvoorbeeld door betere kinderopvang en lagere kosten.
Maar ook hier sluimert een gevaar: als bevolkingsgroei centraal wordt gesteld als doel, zonder echte emancipatie van vrouwen, is de stap naar druk of dwang snel gezet.
Nederland kent bijvoorbeeld nog steeds een groot verschil in economische zelfstandigheid: slechts 64% van de Nederlandse vrouwen is financieel onafhankelijk, tegenover 81% van de mannen (bron: CBS, 2023).
Zonder een samenleving die werkelijk werk, zorg en ouderschap eerlijk verdeelt, verandert het oproepen tot “meer kinderen” al snel in het moraliseren over vrouwen die “falen” in hun maatschappelijke rol.
Waarom vrouwen niet meer kinderen gaan krijgen (en dat is maar goed ook)
De meeste vrouwen hebben prima door dat hun lichamen geen staatsproject zijn. In een wereld waarin kinderopvang duur is, werk onzeker, en het klimaat instabiel, kiezen veel vrouwen er bewust voor om geen of minder kinderen te krijgen. Niet uit egoïsme — maar uit zorgvuldige, volwassen afweging.
Bovendien is er een filosofische kern die zelden wordt uitgesproken: het krijgen van kinderen kan pas werkelijk vrij zijn, als het niet voortkomt uit maatschappelijke druk, economische noodzaak of culturele angst.
Vrijheid betekent ook: de vrijheid om níét te baren.
In plaats van te klagen over ‘te weinig kinderen’, zouden samenlevingen moeten investeren in echte gelijkwaardigheid, sociale zekerheid, betaalbare zorg en een leefbare planeet. Dáár liggen de wortels van een toekomst waarin kinderen welkom zijn — niet als plicht, maar als keuze.
De pronatalistische beweging, van Texas tot Den Haag, laat zien hoe diep het oude denken over vrouwen als “baarmachines” nog altijd verweven is met onze politieke reflexen. Maar zolang vrouwen worden gezien als middel tot een doel, zal geen enkele campagne, bonus of conferentie de geboortecijfers structureel omhoog krijgen.
Vrijheid, niet dwang, is de enige vruchtbare bodem voor nieuw leven.