Opnieuw rouwt Mexico. Opnieuw zijn er lichamen gevonden van moedige mensen die de macht uitdaagden. De Mexicaanse mensenrechtenactiviste Sandra Estefana Domínguez Martínez en haar man Alexander Hernández Hernández zijn zes maanden na hun verdwijning dood teruggevonden in de staat Veracruz. Sandra, die haar leven had gewijd aan de strijd tegen seksisme, racisme en geweld tegen vrouwen, werd het zwijgen opgelegd. Maar haar dood roept méér vragen op dan officiële instanties ooit bereid zullen zijn te beantwoorden.
Een stem voor de stemlozen
Sandra Domínguez was niet zomaar een activist. Ze was een vurige verdediger van de Mixe-gemeenschap — een inheems volk dat eeuwenlang systematisch is gemarginaliseerd, vernederd en uitgebuit. Vanuit haar eigen ervaringen als Mixe-vrouw wist ze dat echte verandering niet via mooie woorden komt, maar via onverschrokken actie. Sinds 2009 stond ze op de barricades: eerst als studentenleider, later als advocaat voor vrouwen die te maken kregen met verdwijningen, femicide, huiselijk en digitaal geweld.
Haar werk bracht haar recht tegenover de lokale macht. In 2020 legde ze bloot dat overheidsfunctionarissen seksistische en racistische berichten en foto’s verspreidden in besloten Whatsapp-groepen — een misselijkmakende realiteit waarin inheemse vrouwen werden gereduceerd tot objecten van spot en vernedering. En Sandra zweeg niet. Zij klaagde het publiekelijk aan.
In een land waar 125.000 mensen als vermist staan geregistreerd en waar geweld tegen vrouwen epidemische vormen aanneemt, was dat een daad van pure moed — en een levensgevaarlijke keuze.
Staatsgeweld en straffeloosheid
De officiële lezing klinkt vertrouwd: een “regionale criminele cel” zou verantwoordelijk zijn voor de moord op Sandra en haar man. Er is een vrouw gearresteerd. Het onderzoek zou “alle sporen” volgen.
Maar wie gelooft deze sprookjes nog?
De feiten wijzen in een andere richting. Sandra werd jarenlang bedreigd. Overheidsfunctionarissen die zij aanklaagde, werden nooit serieus onderzocht. Toen ze verdween, weigerden de autoriteiten in eerste instantie om een verband te leggen met haar activisme. Haar familie werd geïntimideerd toen zij bleef aandringen op antwoorden. Zwarte motoren, dreigtelefoontjes — de tactieken zijn bekend. Dit is geen toevallige wreedheid van een ‘losgeslagen’ bende. Dit is georganiseerde intimidatie, uitgevoerd met de medeplichtigheid — actief of passief — van een corrupte overheid die geen enkel belang heeft bij waarheidsvinding.
In Mexico is de grens tussen criminele bendes en de politieke klasse poreus, soms zelfs volledig verdwenen. De lichamen van Sandra en Alexander zijn niet alleen het slachtoffer van een criminele cel — ze zijn het product van een systeem dat verrot is tot op het bot.
Een strijd die doorgaat
De familie van Sandra weigert te zwijgen. Zij noemen de dood van Sandra “een pijnlijke en krachtige weerspiegeling van de realiteit” in Mexico. En zij hebben gelijk. In dit systeem heeft de strijd voor vrouwenrechten, inheemse rechten en sociale rechtvaardigheid dodelijke consequenties. Toch zijn er mensen zoals Sandra — dappere, onverschrokken — die hun leven riskeren om te vechten tegen onrecht, zelfs als de prijs daarvoor hun eigen leven blijkt te zijn.
Sandra’s dood mag niet verzanden in nog een zoveelste statistiek. Haar naam, haar strijd, haar moed moeten levend blijven — niet alleen in herinnering, maar in actie. Want pas als we blijven opstaan tegen het dodelijke bondgenootschap van kapitalisme, patriarchaat en racisme, kunnen we haar nalatenschap recht doen.
Laten we Sandra’s leven en werk eren door net als zij te weigeren te zwijgen. Laten we de namen blijven noemen van hen die worden uitgewist. Laten we de systemen van onderdrukking blijven ontmaskeren, of ze nu in Oaxaca, Amsterdam of elders opereren.
Hun strijd is de onze.