Hoe César Andreu Iglesias en Sidney Mintz een stem gaven aan de onzichtbaren – In een wereld waar de overwinnaars de geschiedenis schrijven, gaat Los derrotados van César Andreu Iglesias over iets veel wezenlijkers: de waardigheid van zij die verliezen. Deze eerste roman van Andreu uit de jaren 1950 schetst een rauw, eerlijk portret van het Puerto Ricaanse volk, gevangen in de onzichtbare netten van kolonialisme, armoede, politieke manipulatie en sociale onrechtvaardigheid.
Met een vertaling door de befaamde antropoloog Sidney W. Mintz wordt dit boek niet alleen literatuur, maar een onmisbaar historisch document. Samen tonen Andreu en Mintz ons een waarheid die vaak verzwegen wordt: zelfs zij die “verliezen” zijn dragers van hoop, strijd en betekenis.
De Strijd van de Gewone Mens
Andreu richt zijn blik niet op politici of generaals, maar op de arbeiders: de suikerrietkappers, de kleine boeren, de arbeidersvrouwen. Zij die proberen te overleven in een door en door koloniale economie, waar de echte macht in Washington D.C. ligt en politieke partijen vaak meer beloven dan ze kunnen waarmaken.
Zoals vertaler Sidney Mintz in zijn voorwoord scherp opmerkt, steunden veel arme Puerto Ricanen de sociaal-democratische Partido Popular Democrático (PPD) niet omdat ze hun politieke ideaal deelden, maar omdat deze partij kleine, concrete verbeteringen bracht: betere gezondheidszorg, meer scholen, meer werkgelegenheid, en soms een stukje land. De PPD bood hoop op een beter dagelijks bestaan, binnen het kader van de Amerikaanse dominantie.
Tegelijkertijd bestond er een vurige minderheid die volledige onafhankelijkheid eiste. Deze onafhankelijkheidsbeweging was niet homogeen. Sommigen steunden het Partido Independentista Puertorriqueño (PIP) van Gilberto Concepción de Gracia, dat een parlementaire weg naar onafhankelijkheid zocht. Anderen, meer radicaal, schaarden zich achter de nationalistische beweging van Pedro Albizu Campos, die verkiezingen verwierp als een koloniale schijnvertoning en pleitte voor directe, vaak gewelddadige, actie tegen de Amerikaanse overheersing.
Daarnaast waren er ook Puerto Ricanen die aansluiting vonden bij de Communistische Partij, die kritisch stond tegenover nationalistisch sentiment als het niet gepaard ging met een sociale en economische revolutie. Zij zagen onafhankelijkheid als leeg als deze niet ook de klassenstructuren en de economische ongelijkheid radicaal zou aanpakken.
Mintz laat zien hoe deze verschillende stromingen elk hun eigen visie hadden op de toekomst van Puerto Rico, maar ook hoe de meeste gewone mensen niet gedreven werden door ideologie, maar door de dringende noodzaak van overleven. Politieke abstracties stonden vaak ver af van de zorgen om loon, voedsel, onderdak en veiligheid.
Deze breuklijnen — tussen pragmatische hervorming en principieel verzet, tussen nationale vrijheid en economische verbetering — lopen als een rode draad door Los derrotados.
Andreu spaart niemand: niet de koloniale machthebbers, niet de corrupte hervormers, maar ook niet de radicale nationalisten die soms met minachting op hun eigen volk neerkeken.
Zijn personages zijn mensen met gebreken, twijfels en verlangens – maar allemaal verenigd door één gedeeld instinct: de strijd om menselijke waardigheid in een wereld die hen structureel kleineert.
De Realiteit van Kolonialisme en Ongelijkheid
Los derrotados maakt genadeloos duidelijk hoe diep koloniale structuren verankerd waren in het dagelijks leven. Raciale vooroordelen – vaak geïnternaliseerd – kleurden hoe mensen zichzelf en elkaar zagen.
“De grootste strijd is niet altijd die om de macht, maar die om menselijke waardigheid in een wereld die haar systematisch ontkent.”
De romantisering van de inheemse Taíno, het racisme tegenover Afro-Puerto Ricanen, de mythe van de “edele arme”: het zijn allemaal symptomen van een koloniale psyche waarin sociale hiërarchieën niet alleen door de overheerser, maar ook binnen de gekoloniseerde gemeenschap zelf worden in stand gehouden.
Andreu beschrijft hoe economische onderdrukking hand in hand ging met culturele vernedering. Onderwijs en religie werden gebruikt om onderdanigheid te kweken. Zelfs politieke participatie – zoals de eerste verkiezing van een gouverneur – werd vaak gezien als een instrument om de bevolking rustig te houden, niet om echte macht over te dragen.
In deze wereld zijn de dromen van zijn personages zowel heroïsch als tragisch.
Over de Vertaler: Sidney Mintz
Een bijzondere vermelding verdient Sidney W. Mintz (1922–2015), de vertaler van deze editie van Los derrotados. Mintz was een van de belangrijkste antropologen van zijn tijd, gespecialiseerd in koloniale economieën, slavernij en de culturele impact van kapitalisme.
In 1948 woonde Mintz in Puerto Rico, midden in de suikerrietvelden, en bestudeerde hij het leven van de arbeiders van nabij. Hij zag niet alleen economische armoede, maar ook de spanningen tussen hervormers en radicalen, tussen pragmatische vooruitgang en het vurige verlangen naar onafhankelijkheid.
Zijn bekendste werk, Sweetness and Power, laat zien hoe diep hij de onderlinge verwevenheid van productie, macht en cultuur begreep.
In zijn vertalersnoot bij Los derrotados toont Mintz grote empathie én kritische scherpte. Hij begrijpt dat politieke keuzes in een koloniaal systeem vaak niet zwart-wit zijn. Sommige mensen kozen voor kleine verbeteringen; anderen riskeerden alles voor een vrijheid die waarschijnlijk nooit zou komen.
Mintz’ betrokkenheid als vertaler tilt deze uitgave naar een hoger niveau: hier spreekt niet alleen een kenner van de taal, maar een bondgenoot in de strijd om menselijke waardigheid.
De Verslagenen die Blijven Strijden
De kracht van Los derrotados zit niet in heroïek of triomf, maar in de erkenning van nederlaag zonder verlies van menselijkheid. De personages verliezen – hun dromen worden verpletterd door economische realiteit, politieke verraad en structureel racisme.
Maar juist in die nederlaag toont zich hun waarde: de weigering om volledig gebroken te worden, het vasthouden aan waardigheid, ondanks alles.
Zoals een personage zich afvraagt: Wat als George Washington had verloren?
De vraag blijft resoneren: wanneer we spreken over vrijheid, over rechtvaardigheid, over menselijkheid, mogen we nooit alleen kijken naar wie heeft gewonnen.
De echte strijd wordt gevoerd door hen die blijven dromen – zelfs wanneer alles tegen hen is.
Een Stem voor de Onzichtbaren
Los derrotados is meer dan een roman over Puerto Rico.
Het is een aanklacht tegen alle systemen die mensen reduceren tot pionnen, en een eerbetoon aan de kracht van hen die weigeren hun menselijkheid te verliezen.
“Niet elke nederlaag is een verlies; soms is het enkel het bewijs dat waardigheid niet altijd overwint, maar nooit zwicht.”
In een wereld waarin sociale onrechtvaardigheid, raciale ongelijkheid en koloniale structuren nog altijd voortbestaan, verdient dit boek een nieuwe lezerskring — niet uit nostalgie, maar uit noodzaak.
Lees dit boek. Niet om te leren over het verleden, maar om de strijd van vandaag beter te begrijpen.