Op 26 februari herdenken we de slachtoffers van de Guatemalteekse burgeroorlog. Gedurende 36 jaar werden inheemse gemeenschappen, vooral de Maya’s, geconfronteerd met marginalisatie, discriminatie en meedogenloze onderdrukking. Met steun van de Verenigde Staten voerden militaire dictaturen een oorlog tegen hun eigen bevolking—een oorlog die culmineerde in genocide.
Guatemala is de thuisbasis van een van de grootste inheemse bevolkingen in Latijns-Amerika. Groepen zoals de K’iche’, Kaqchikel, Mam en Q’eqchi’ dragen eeuwenoude culturen, talen en tradities met zich mee. Maar ondanks hun rijke culturele erfgoed, werden deze gemeenschappen systematisch onderdrukt en van hun land beroofd. Landonteigening, vaak uitgevoerd zonder compensatie, duwde hen in armoede en beroofde hen van hun bestaansmiddelen. Terwijl de wereld keek, grepen militaire dictaturen de macht en verwoestten ze alles wat deze gemeenschappen hadden opgebouwd.
Advertentie:
Maria’s Verhaal: Overleving en Veerkracht
Maria, een K’iche’-vrouw uit de hooglanden van Guatemala, was nog maar een kind toen haar dorp werd aangevallen. Het was een koude ochtend in 1982 toen de soldaten kwamen. Ze herinnerde zich de rook die opstak uit de huizen, de schoten die door de lucht klonken, en de angst in de ogen van haar ouders. Maria’s familie probeerde te vluchten, maar de soldaten waren meedogenloos. Haar ouders en jongere broers en zussen werden voor haar ogen vermoord. Ze was de enige die het bloedbad overleefde, door zich in een greppel te verstoppen totdat de soldaten vertrokken.
“Ze wilden ons stil maken, ons uitwissen,” vertelt Maria, “maar wij hebben overleefd. We zijn hier nog steeds, en we zullen blijven vechten voor wat van ons is.”
Jaren later vertelt Maria haar verhaal met een mengeling van verdriet en onverzettelijkheid. Maria’s verhaal is dat van duizenden anderen, slachtoffers van een systematische poging om de inheemse bevolking te elimineren. Maar het is ook een verhaal van veerkracht. Na de oorlog sloot Maria zich aan bij een inheemse vrouwenorganisatie die zich inzet voor de rechten van overlevenden van de genocide. Ze helpt andere vrouwen die, net als zij, hun familie hebben verloren, en strijdt voor gerechtigheid in een land dat hun leed vaak heeft genegeerd.
Ondanks hun geïsoleerde locatie in de hooglanden, vonden sommige overlevenden zoals Maria steun en inspiratie vanuit onverwachte hoeken. In de jaren na de burgeroorlog ontstonden er contacten met Mexicaanse inheemse bewegingen, zoals de Zapatistas in Chiapas. Deze verbindingen hebben geleid tot een uitwisseling van ideeën, strategieën en solidariteit tussen inheemse groepen aan beide zijden van de grens, wat hun collectieve strijd tegen onderdrukking versterkte.
De Rol van de Verenigde Staten en Ríos Montt in de Guatemalteekse Genocide
De rol van de Verenigde Staten in deze tragedie kan niet worden genegeerd. Tijdens de Koude Oorlog zagen de VS linkse bewegingen en sociale hervormingen als een bedreiging voor hun hegemonie in de regio. Onder het voorwendsel van de strijd tegen het communisme, gaven ze steun aan militaire regimes die verantwoordelijk waren voor enkele van de ergste mensenrechtenschendingen van de 20e eeuw. Inheemse gemeenschappen, die al kwetsbaar waren door eeuwen van koloniale onderdrukking, werden het doelwit van een systematisch uitroeiingsbeleid.
De genocide die plaatsvond onder het bewind van Efraín Ríos Montt in de jaren ’80 blijft een open wond in het collectieve geheugen van Guatemala. Honderden dorpen werden van de kaart geveegd, tienduizenden onschuldige mannen, vrouwen en kinderen werden afgeslacht. Persoonlijke verhalen zoals dat van Maria herinneren ons aan de gruwelijke realiteit van deze periode, maar ook aan de kracht van degenen die overleefden.
Sterke Inheemse Bewegingen
Ondanks deze donkere geschiedenis zijn er krachtige inheemse bewegingen opgestaan. Bewegingen zoals het Comité de Unidad Campesina (CUC) en CODECA (Comité de Desarrollo Campesino) blijven de fakkel van verzet hoog houden. Ze strijden voor landrechten, milieubescherming en sociale rechtvaardigheid. Ze vertegenwoordigen de stem van gemeenschappen die nooit ophielden te vechten voor hun rechten, zelfs niet toen de wereld hen in de steek liet.
Op deze dag van herdenking is het belangrijk om niet alleen terug te kijken, maar ook vooruit. De strijd van de inheemse gemeenschappen in Guatemala is nog niet voorbij. Hun veerkracht, hun vastberadenheid om hun land, hun cultuur en hun rechten te verdedigen, blijft een bron van inspiratie. Laten we hun verhalen blijven vertellen, hun strijd blijven steunen, en ervoor zorgen dat de lessen uit het verleden nooit worden vergeten.
MO*magazine “Als er al vrede heerst in Guatemala, is het een vrede die verdacht veel lijkt op oorlog”