De Duitse federale verkiezingen van 23 februari 2025 hebben het politieke landschap opgeschud. Friedrich Merz en zijn CDU/CSU zijn als winnaar uit de bus gekomen met 28,5% van de stemmen. De extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD) behaalde een historische tweede plaats met 20,5%. De sociaaldemocratische SPD van Olaf Scholz kreeg een ongekende klap en zakte naar 16%, het slechtste resultaat in hun geschiedenis.
Deze uitslag heeft de politieke elite in Duitsland in paniek gebracht. Hoewel Merz heeft beloofd de AfD buiten de regering te houden, dwingt de nieuwe realiteit hem om samen te werken met een verzwakte SPD en mogelijk de Groenen. Dit betekent dat Duitsland opnieuw een “grote coalitie” krijgt, een politiek model dat in het verleden vooral symbool stond voor stagnatie, bezuinigingen en sociale achteruitgang.
Een Democratie op Drift
De recente verkiezingen in Duitsland zullen geen einde maken aan de autoritaire tendensen die de afgelopen jaren steeds zichtbaarder zijn geworden. Een van de meest zorgwekkende voorbeelden hiervan is de behandeling van Yanis Varoufakis, voormalig Grieks minister van Financiën en medeoprichter van DiEM25. In april 2024 werd hem de toegang tot Duitsland ontzegd, zonder enige transparantie over de reden, onder het mom van “nationale veiligheid”. Deze maatregel volgde op de poging van DiEM25 en haar Duitse zusterpartij MERA25 om een Palestijns congres in Berlijn te organiseren, samen met Jewish Voice for a Just Peace en Amnesty International. De politie verhinderde niet alleen het evenement, maar zelfs een online toespraak van Varoufakis werd geblokkeerd.
Dit past in een breder patroon waarbij vrijheid van meningsuiting en politieke dissidentie worden onderdrukt, vooral als het gaat om kritiek op de Duitse steun aan Israëls beleid in Gaza. Joodse activisten die zich uitspreken tegen de oorlog worden gecriminaliseerd, zoals Iris Hefets van Jewish Voice for a Just Peace, die werd gearresteerd omdat ze een bord droeg met de tekst: “As an Israeli and as a Jew, stop the genocide in Gaza.” Kort daarna werd de bankrekening van haar organisatie bevroren—een daad die wrange historische parallellen oproept.
Op 18 februari 2025 vond opnieuw een incident plaats dat de repressieve trend onderstreept. DiEM25 organiseerde in Berlijn het evenement Reclaiming the Discourse: Palestine, Justice, and Truth, met als hoofdspreker VN-rapporteur Francesca Albanese. Het evenement werd aanvankelijk gepland in Kühlhaus Berlin, maar de autoriteiten zetten zoveel druk dat het moest uitwijken naar een kleinere locatie bij Junge Welt. De dreiging van annulering en de aanwezigheid van politie bij een vreedzame bijeenkomst laten zien hoe het Duitse staatsapparaat open debat over Palestina steeds verder inperkt.
Duitsland rechtvaardigt deze repressie door te verwijzen naar nationale veiligheid en de strijd tegen antisemitisme. In de praktijk worden juist vreedzame activisten en critici van de Israëlische regering het hardst aangepakt. Dit is geen toeval: in haar obsessie om extreemrechts buiten de macht te houden, omarmt de Duitse staat zelf steeds autoritairdere methoden. Wat begon als een defensieve strategie tegen populisme en nationalisme, is inmiddels een aanval geworden op fundamentele burgerrechten.
Wanneer democratie betekent dat de staat vreedzaam protest onderdrukt, sprekers monddood maakt en politieke tegenstanders de toegang tot het land ontzegt, hoe democratisch is Duitsland dan nog werkelijk?
Wat Brengt de Nieuwe Regering?
Hoewel Friedrich Merz zichzelf profileert als een pragmatische leider, staat hij voor enorme uitdagingen. De CDU/CSU en SPD hebben in het verleden samen geregeerd en een beleid gevoerd dat de economische ongelijkheid vergrootte en Duitsland technologisch op achterstand zette. De kans is groot dat deze nieuwe regering dezelfde koers voortzet: migratiebeperkingen worden aangescherpt, officieel om kiezers bij de AfD weg te houden, maar in werkelijkheid legitimeren ze het extreemrechtse discours. Tegelijkertijd worden de strikte begrotingsregels versoepeld, niet om te investeren in sociale voorzieningen, maar om het defensiebudget op te krikken onder druk van Washington. Daarnaast dreigt Duitsland zich verder af te snijden van China, met desastreuze gevolgen voor de industrie, terwijl economische stagnatie en sociale onvrede zich opstapelen.
Deze dynamiek is niet uniek voor Duitsland. In Nederland en het Verenigd Koninkrijk zien we hoe gevestigde partijen steeds meer opschuiven naar rechts, niet vanuit overtuiging, maar uit electorale paniek. In Nederland wordt Frans Timmermans gepresenteerd als het ‘redelijke alternatief’, terwijl hij vooral bewijst hoezeer de sociaaldemocratie haar principes heeft verlaten. In plaats van een progressieve visie te bieden, past hij zich aan de rechts-nationalistische agenda van Wilders aan en verdedigt hij het status quo-beleid dat sociale ongelijkheid in stand houdt. In het Verenigd Koninkrijk volgt Keir Starmer eenzelfde strategie: door Labour te ontdoen van zijn linkse wortels en de conservatieve lijn te omarmen, hoopt hij kiezers terug te winnen, maar in werkelijkheid effent hij de weg voor nog meer politieke desillusie en rechts-populisme.
Wat in Duitsland gebeurt, is slechts een symptoom van een bredere Europese crisis. De gevestigde politiek is zo geobsedeerd door het beheersen van extreemrechts dat ze hun eigen waarden opofferen. Maar wie migratiebeleid aanscherpt, sociale uitgaven verwaarloost en militaire prioriteiten laat dicteren door Washington, voedt juist de woede en het cynisme waarop partijen als de AfD en PVV teren. In plaats van extreemrechts te bestrijden, legitimeren en versterken ze het.
Duitsland: Het Ware Gezicht van de Crisis
Deze verkiezingen laten zien dat Duitsland worstelt met een democratische crisis. De dreiging van extreemrechts wordt gebruikt om repressief beleid te normaliseren, terwijl de structurele oorzaken van sociale onvrede niet worden aangepakt.
De vraag blijft: hoelang kan Duitsland doorgaan met deze politiek van onderdrukking en economische stagnatie, voordat het systeem volledig instort?