Technologie is het nieuwe wapen van de macht. Wat ooit een belofte van bevrijding leek — kennis, kunst, verbinding — is nu een instrument om mensen te verdelen en te sturen. Kunstmatige intelligentie dient niet de mens, maar de partij die weet hoe ze de angst van de massa moet bespelen. In Nederland zien we dat scherp aan de hand van recente AI-campagnes van de PVV: verzonnen gezichten, nepverhalen, digitale spoken die zogenaamd ‘het volk’ vertegenwoordigen. Maar achter die perfect gegenereerde glimlach schuilt dezelfde oude hiërarchie: de rijken, de racisten en de machtigen die het volk tegen zichzelf uitspelen.
De nieuwe macht van AI-beeldvorming
Dat kunstmatige intelligentie in staat is fotorealistische mensen te creëren, weet inmiddels bijna iedereen. Met een paar woorden in tools als Midjourney of Sora kan je vandaag een niet-bestaand meisje in een busje of een dreigende menigte op straat laten verschijnen. De grens tussen feit en fictie vervaagt in een oogwenk.
Wat deze technologie politiek zo gevaarlijk maakt, is haar snelheid en geloofwaardigheid. Binnen minuten kun je honderden beelden produceren die precies inspelen op emoties van een doelgroep. Omdat ze er overtuigend echt uitzien, verspreiden ze zich razendsnel. Mensen reageren, delen, verontwaardigen zich — zonder te beseffen dat ze naar pure fantasie kijken. Zo ontstaat een parallelle realiteit waarin gevoelens belangrijker worden dan feiten.
De PVV en de politiek van de illusie
De PVV is niet nieuw in het bespelen van angst, maar de strategie is verfijnd. De Groene Amsterdammer onthulde dat er binnen de partij een netwerk van ogenschijnlijk onafhankelijke “burgerpagina’s” draait, aangestuurd vanuit de fractiekamer. Daar verschijnen beelden van blonde studentes of moeders met teksten als:
“Een dagje strand zit er niet meer in. Steeds worden mijn vriendinnen en ik lastiggevallen. Daarom stem ik PVV.”
De gezichten bestaan niet. De vrouwen zijn niet echt. Maar hun verhalen wekken een gevoel van urgentie en bedreiging op — precies waar de partij politiek van leeft.
Deze aanpak gebruikt een herkenbare formule:
- Het slachtoffer is altijd herkenbaar Nederlands, vaak blond en onschuldig.
- De dreiging komt van anonieme groepen “migranten” die in wazige contouren opduiken.
- De boodschap is simpel: er is gevaar, en alleen de PVV beschermt je.
Het resultaat is een stroom van beelden die de kiezer niet rationeel maar emotioneel bespelen. Angst verkoopt — en clicks ook.
De aantrekkingskracht van angst
Het succes van zulke campagnes zit niet alleen in de technologie, maar in de psychologie erachter. Angst is een politiek bindmiddel: ze verenigt mensen die zich vergeten of verraden voelen. De Amerikaanse schrijver Fran Lebowitz merkte ooit op dat “Trump mensen toestaat hun racisme en bekrompenheid openlijk te uiten — en dat ze hem juist dáárom aanbidden.” Het is een onthutsend inzicht: soms hechten mensen meer aan hun woede dan aan hun eigen welzijn.
Ook in Nederland werkt dat mechanisme. Veel PVV-stemmers handelen niet vanuit zuivere haat, maar vanuit frustratie, vermoeidheid en wantrouwen. De partij biedt geen oplossingen, maar een uitlaatklep — een vijand om boos op te zijn. Waar ongelijkheid, woningnood en bestaansonzekerheid de echte oorzaken zijn, schuift de PVV symbolische tegenstanders naar voren: de migrant, de islam, “de elite”. Die vijanden geven richting aan teleurstelling, maar verbeteren het leven niet.
AI-beelden versterken dit psychologische spel. Ze maken de fictieve dreiging zichtbaar, tastbaar zelfs. En zodra angst een gezicht krijgt, verdringt ze solidariteit. Wat overblijft is identiteitspolitiek in zijn zuiverste vorm: de emotie van verzet zonder de daad van verandering.
De gevolgen: van wantrouwen tot vervreemding
De impact van zulke campagnes reikt verder dan de verkiezingen.
- Polarisatie: Elk gedeeld beeld vergroot het wij-zij-denken. Wat begint als campagnestunt, wordt al snel onderdeel van een collectief wantrouwen.
- Verlies van vertrouwen: Als zelfs foto’s niet meer betrouwbaar zijn, wordt twijfel de norm. Nieuws, feiten, zelfs persoonlijke ervaringen raken besmet door achterdocht.
- Normalisering van vooroordelen: Wie dagelijks zulke beelden ziet, gaat de ondertoon vanzelf geloven. Migratie wordt synoniem aan dreiging, en dat sijpelt langzaam door tot in gesprekken, scholen en buurten.
De technologie versnelt wat populisten altijd al probeerden te bereiken: emoties voorrang geven op nuance. En juist dat maakt AI zo’n krachtig politiek wapen.
De digitale wildgroei
Waar propaganda vroeger posters en pamfletten nodig had, volstaat nu een laptop. Platforms als Facebook, X en TikTok zijn perfecte broedplaatsen: goedkoop, snel en nauwelijks te controleren. Nederland gold ooit als nuchter, maar de grens tussen satire en desinformatie vervaagt. Het internet is een nieuw strijdveld geworden — en partijen als de PVV weten precies waar ze moeten mikken.
Jongeren en progressieven: toeschouwer of tegenkracht?
Vooral jongeren zien dit alles dagelijks voorbijscrollen. Ze herkennen de manipulatie vaak sneller dan ouderen, maar ook zij raken overprikkeld door de eindeloze stroom van nepnieuws. De uitdaging is niet alleen ontmaskeren, maar volhouden: kritisch blijven zonder cynisch te worden.
Toch schuilt hier een kans. Jongeren begrijpen de taal van memes en media. Ze kunnen het spel juist omkeren door humor, factchecks en creatief verzet. Want de beste manier om propaganda te breken, is niet door angst, maar door inzicht.
TikTok en de nieuwe machtsstrijd
TikTok is in de Verenigde Staten niet simpelweg “verboden”, zoals vaak wordt gezegd. Er ligt een wet die moederbedrijf ByteDance verplicht het Amerikaanse deel van de app te verkopen — anders volgt een verbod. Het Hooggerechtshof bevestigde die wet op 17 januari 2025. Sindsdien is de deadline herhaaldelijk verschoven; TikTok draait dus nog, voorlopig tot eind 2025.
Wat hier speelt, is geen strijd om een app, maar om de macht achter het algoritme. Een eventuele Amerikaanse overname verplaatst het stuur van Beijing naar Silicon Valley, maar verandert de logica nauwelijks. In beide gevallen draait het om hetzelfde: geopolitieke invloed, dataverzameling en advertentiewinst.
Wie de feed beheerst, bepaalt welk verhaal mensen te zien krijgen — of dat nu nationalistische propaganda is onder Chinese vlag, of politieke en commerciële neoliberale framing onder Amerikaanse. De machtsgreep verschuift, maar de machtsstructuur blijft.
Een uitweg vraagt meer dan technologische pleisters. We hebben transparantie nodig over aanbevelingssystemen, onafhankelijke audits van algoritmes en strengere databescherming. En vooral: publieke of coöperatieve alternatieven die niet gebouwd zijn op angst, verslaving en winst, maar op democratische zeggenschap over onze digitale ruimte.
Zie door de schijn heen
Technologie verandert de manier waarop politiek werkt, maar niet het oude mechanisme erachter: angst verkoopt beter dan nuance. Wat AI toevoegt, is glans en snelheid. Toch ligt de keuze nog steeds bij ons.
Laat geen politicus of algoritme bepalen wat je voelt of gelooft. Kijk voorbij de pixels en de perfectie. De echte strijd gaat niet over migratie of AI — maar over de vraag wie onze werkelijkheid mag vormgeven.
